Bổ Trung Ích Khí Thang là phương thuốc kinh điển do Lý Đông Viên (Lý Cao, đời Kim – Nguyên tứ đại gia) sáng chế, được ghi chép đầu tiên trong y thư nổi tiếng “Tỳ Vị Luận”, đồng thời được lưu truyền trong các sách cổ như “Thang Đầu Ca Quyết”. Bài thuốc chủ trị tỳ vị khí hư, trung khí sa hãm, với công năng kiện tỳ ích khí, thăng đề dương dương.
Trong Tỳ Vị Luận, Lý Đông Viên mô tả các chứng như: chân khí hư, mình nóng do ăn uống mệt mỏi làm tổn thương, tâm phiền ít nói, chán ăn, tứ chi rã rời mỏi mệt, làm việc thì suyễn thở, khát nước ra nhiều mồ hôi. Nặng hơn, trung khí bất túc có thể dẫn đến nôn ra máu, đại tiện ra máu, lòi dom, hoặc tử cung sa (sa dạ con).
Thành phần gồm Hoàng kỳ, Nhân sâm, Bạch truật, Cam thảo, Trần bì, Đương quy, Thăng ma, Sài hồ – sự phối hợp tinh tế giúp vừa bổ khí kiện tỳ, vừa thăng đề trung khí, nhờ đó điều trị hữu hiệu các chứng khí hư, sa hãm, suy yếu. Với giá trị thực tiễn cao và ứng dụng rộng rãi, Bổ Trung Ích Khí Thang trở thành một trong những danh phương bất hủ của Y học cổ truyền.
Hình ảnh minh họa các vị thuốc trong bài Bổ Trung Ích Khí Thang
Bài thơ theo sách "Thang Đầu Ca Quyết" để dễ thuộc để ghi nhớ:
Ích khí bổ trung Sâm, Truật, Kỳ
Thăng, sài, Trần, Thảo với Đương Quy
Hư lao thương tổn công lệch giỏi
Ngoại cảm dương hư chẳng ngại gì
Quy, Truật bỏ đi thay Mộc, Truật (thương truật)
Điều trung ích khí sướng thông tỳ
Thành phần, công dụng, chủ trị, cách dùng
Thành phần:
- Chích kỳ 12g
- Nhân sâm 10g
- Chích thảo 04g
- Thăng ma 04g
- Sài hồ 04g
- Trần bì 06g
- Bạch truật 10g
- Đương quy 10g
Chủ trị: Bổ trung, ích khí, thăng dương
Công dụng: Tỳ vị khí hư, mệt mỏi, tiêu lỏng
Giải thích từng vị thuốc trong bài Bổ Trung Ích Khí Thang
Chích kỳ – Bổ Phế cố biểu (QUÂN)
Nhân sâm – Bổ Tỳ ích khí, hòa trung tả hỏa (THẦN)
Chích thảo – Bổ Tỳ ích khí, hòa trung tả hỏa (THẦN)
Thăng ma – Thăng khí của Dương minh (THẦN)
Sài hồ – Thăng khí của Thiếu dương (THẦN)
Trần bì – Ích khí, hành khí, bình Vị (THẦN)
Bạch truật – Kiện Tỳ, táo thấp (TÁ)
Đương quy – Hòa huyết, dưỡng âm (TÁ)
Lưu ý khi dùng Bài Bổ Trung Ích Khí Thang
- Bài thuốc chủ trị tỳ vị khí hư, trung khí sa hãm, chỉ nên dùng khi có biểu hiện khí hư, mệt mỏi, ăn uống kém, sa giáng, không dùng tùy tiện như một loại “thuốc bổ” cho mọi trường hợp.
- Không dùng cho thực chứng, ngoại cảm chưa giải, thấp nhiệt tích trệ hoặc âm hư hỏa vượng, nếu lạm dụng có thể làm tà khí nặng thêm.
- Trong thành phần có Hoàng kỳ, Nhân sâm đều là vị thuốc đại bổ khí, nên người cao huyết áp, đầy bụng khó tiêu, thấp trệ nhiều phải thận trọng.
- Cần gia giảm tùy thể bệnh: nếu khí hư nhiều thì tăng Nhân sâm, Hoàng kỳ; nếu huyết hư kiêm chứng thì gia thêm vị dưỡng huyết; nếu khí hãm rõ thì chú trọng Thăng ma, Sài hồ.
- Phụ nữ có thai, trẻ nhỏ hoặc bệnh nhân mạn tính cần dùng dưới sự chỉ dẫn của thầy thuốc YHCT, không nên tự ý sắc uống.
⚠️Chú ý:
Thông tin về bài thuốc Bổ Trung Ích Khí Thang chỉ mang tính chất tham khảo, nhằm mục đích cung cấp kiến thức Y học cổ truyền cho người đọc. Nội dung này không thay thế cho việc chẩn đoán, kê đơn hay điều trị y khoa.
Việc sử dụng bài thuốc cần có sự thăm khám và chỉ định của thầy thuốc có chuyên môn. Người bệnh tuyệt đối không tự ý dùng thuốc, phối ngũ hoặc thay đổi liều lượng. Tác giả không chịu trách nhiệm đối với bất kỳ rủi ro nào phát sinh từ việc tự ý áp dụng thông tin trong bài viết này.
Người viết bài: Hồ Viết Cân (www.hovietcan.com)
Nguồn tham khảo:
- Sách Thang đầu Ca quyết
- Internet
0 Nhận xét