Ma Hạnh Thạch Cam Thang (TLGB): Thương Hàn Luận (Trương Trọng Cảnh)

Ma hạnh thạch cam thang – bài thuốc kinh điển trong Thương hàn luận của Trương Trọng Cảnh, dùng trị chứng phong nhiệt phạm phế, khí cơ uất tắc gây ho suyễn, thở gấp.

Thuốc gồm Ma hoàng, Hạnh nhân, Thạch cao, Cam thảo – phối hợp vừa tuyên phế, giáng khí, vừa thanh nhiệt, bình suyễn. Thường dùng cho bệnh nhân sốt cao, khát nước, ho suyễn, đàm vàng đặc, phế nhiệt bế trở.

Hình ảnh minh họa các vị thuốc trong bài Ma Hạnh Thạch Cam Thang

Bài thơ 4 câu cho Ma hạnh thạch cam thang:

Ma hoàng tuyên phế khí thông,

Hạnh nhân giáng nghịch, nhuận hong phế trường.

Thạch cao tả nhiệt lửa vương,

Cam thảo điều vị, hòa phương diệu kỳ.

Quý vị hãy lưu ý: tên bài thuốc Ma hạnh thạch cam thang đã gói trọn ngay bốn vị chủ dược – Ma hoàng, Hạnh nhân, Thạch cao, Cam thảo. Vì thế, chỉ cần nhớ tên phương là đã nhớ được các vị chính. Đây cũng chính là dụng ý khéo léo của Trương Trọng Cảnh khi đặt tên, giúp người học dễ thuộc, dễ vận dụng và khắc sâu ấn tượng.

Thành phần, công dụng, chủ trị, cách dùng

Thành phần:           

• Ma hoàng 4g                                 
• Thạch cao 16g
• Hạnh nhân 8g    
• Chích cam thảo 6g   

Công dụng: tuyên giáng phế nhiệt, bình suyễn.

Chủ trị: suyễn (biểu thực nhiệt), ho ra máu.

Cách dùng: Sắc uống ngày 1 - 2 thang.

Giải thích các vị thuốc:

Ma hoàng: QUÂN – Phát hãn, giải biểu, tuyên phế, bình suyễn.

Thạch cao: THẦN – thanh nhiệt, giáng hỏa, chỉ khát, tả phế vị nhiệt.

Hạnh nhân: TÁ – giáng khí, nhuận phế, chỉ khái.

Cam thảo: SỨ – Bổ trung ích khí, điều hòa thuốc.

Lưu ý khi dùng Ma hạnh thạch cam thang

Bài thuốc chủ trị biểu thực nhiệt, phế khí bế tắc – chỉ dùng khi có sốt cao, ho suyễn, đàm vàng đặc, khát nước, mạch phù sác.

Không dùng cho chứng hư suyễn, phế hàn, hoặc bệnh nhân khí âm đều hư, ra mồ hôi nhiều, thể trạng suy nhược.

Ma hoàng có tác dụng phát tán mạnh, thận trọng ở người huyết áp cao, ra mồ hôi nhiều, hoặc thể trạng yếu.

Thạch cao dùng liều lượng phải đủ lớn để thanh nhiệt, nhưng cần cân nhắc với người tỳ vị hư hàn, dễ tiêu chảy.

Cần gia giảm linh hoạt theo triệu chứng: đàm nhiều thêm Trúc nhự, Qua lâu nhân; ho nhiều thêm Tang bạch bì, Tỳ bà diệp.

Bài thuốc từng được ứng dụng trong điều trị viêm phổi ở trẻ em và cho thấy hiệu quả. Dạng thuốc cao được gia thêm các vị Mạch môn, Thiên hoa phấn, Bạch mao căn, Kim ngân hoa, Trắc bá diệp, Ngưu bàng tử, Xuyên bối mẫu, gọi là Ma hạnh hợp tể (theo Trung Y Dược Tạp Chí, Thượng Hải).

⚠️ Chú ý:

Thông tin về bài thuốc Ma hạnh thạch cam thang được trình bày ở đây chỉ mang tính chất tham khảo, phục vụ mục đích học thuật và nghiên cứu. Việc chẩn đoán và sử dụng thuốc cần có sự thăm khám trực tiếp và chỉ định của thầy thuốc có chuyên môn. Người đọc không nên tự ý áp dụng để điều trị bệnh, nhằm tránh những nguy hại không mong muốn cho sức khỏe.

👉 Trong nhóm phương thuốc giải biểu kinh điển, bên cạnh Ma hạnh thạch cam thang, bạn đọc có thể tìm hiểu thêm về Ma hoàng thang  – tiêu biểu cho phép tân ôn giải biểu, và Tang cúc ẩm – đại diện cho phép tân lương giải biểu.

Người viết bài: Hồ Viết Cân (www.hovietcan.com)

Nguồn tham khảo: 

• Sách Thang đầu Ca quyết
• Sách Thương hàn luận (trương trọng cảnh)
• Internet