Lục Quân Tử Thang: Chủ trị Khí hư, có đàm – Tỳ hư cổ trướng

Lục Quân Tử Thang là bài thuốc kinh điển trong Y học cổ truyền, gồm 6 vị chủ yếu: Nhân sâm, Bạch truật, Phục linh, Cam thảo (Chích thảo), Trần bì và Bán hạ. Đây là phương thang đại biểu cho phép ích khí kiện Tỳ, táo thấp hóa đàm, điều hòa trung tiêu, thường dùng trong các chứng Tỳ Vị hư nhược gây mệt mỏi, ăn uống kém, bụng đầy trướng, nôn ói, nhiều đàm. 

Trong bài, Nhân sâm là chủ dược, bổ khí kiện Tỳ; Bạch truật và Phục linh hỗ trợ kiện Tỳ, táo thấp; Trần bì và Bán hạ giúp lý khí, hóa đàm, chỉ nôn; Chích thảo điều hòa các vị thuốc. Bài thuốc thể hiện rõ sự phối ngũ chặt chẽ giữa bổ khí kiện Tỳ và lý khí hóa đàm, vừa bổ vừa tả, giúp Tỳ Vị khỏe mạnh, nâng cao khả năng vận hóa thủy cốc.

Hình ảnh minh họa các vị thuốc trong bài Lục Quân Tử Thang

Bài thơ theo sách "Thang Đầu Ca Quyết" để dễ thuộc để ghi nhớ:

Tứ Quân bài thuốc vốn trung hòa

Sâm, Truật, Phục linh, Cam thảo là

Bán hạ, Trần bì, quân dù sáu

Tiêu đờm bổ khí uống hằng mà

Thành phần, công dụng, chủ trị, cách dùng

Thành phần:

• Nhân sâm 10g 
• Bạch truật 08g
• Phục linh 08g 
• Chích thảo 06g 
• Trần bì 04g 
• Bán hạ 04g

Công dụng:  Ích khí kiện tỳ.

Chủ trị: Khí hư, có đàm – Tỳ hư cổ trướng.

Giải thích từng vị thuốc trong bài Lục Quân Tử Thang

Nhân sâm – Đại bổ nguyên khí, kiện Tỳ, Vị (QUÂN)

Bạch truật – Kiện Tỳ, bổ khí, táo thấp (THẦN)

Phục linh – Thẩm thấp, kiện Tỳ (TÁ)

Trần bì – Hành khí thực trệ trung tiêu (TÁ)

Bán hạ – Hóa đờm chỉ nôn (TÁ)

Chích thảo – Điều hòa trung tiêu, điều hòa các vị thuốc (SỨ)

Trong kho tàng Y học cổ truyền, nhiều bài thuốc và học thuyết kinh điển vẫn còn nguyên giá trị đến ngày nay. Chẳng hạn, bài Độc Hoạt Tang Ký Sinh Thang nổi tiếng với công dụng khu phong, trừ thấp, bổ can thận, mạnh gân xương, thường được ứng dụng trong điều trị phong thấp tý, đau nhức xương khớp lâu ngày. Bên cạnh đó, hệ thống Ngũ Du Huyệt lại là nền tảng quan trọng trong châm cứu, giúp người thầy thuốc định vị và vận dụng huyệt vị để điều hòa âm dương, khí huyết. Việc kết hợp tinh hoa của phương dược và huyệt học chính là nét đặc sắc của YHCT trong chăm sóc sức khỏe toàn diện.

Lưu ý khi dùng Bài Lục Quân Tử Thang

Khi sử dụng Lục Quân Tử Thang, sách cổ YHCT khuyên cần lưu ý:

• Thuốc chủ yếu dùng cho người Tỳ Vị hư nhược, khí hư, ăn uống kém, dễ đầy bụng, nhiều đàm thấp.
• Không nên dùng cho người có thực nhiệt, táo bón, âm hư hỏa vượng vì có thể làm tình trạng nặng hơn.
• Người có nôn mửa do ngoại cảm phong nhiệt hoặc thấp nhiệt cũng không thích hợp dùng.
• Trong quá trình dùng thuốc, nên kiêng đồ sống lạnh, dầu mỡ, cay nóng để tránh thương tổn Tỳ Vị.
• Cần sắc đúng liều lượng, đúng phương pháp; không tự ý gia giảm nếu chưa có chỉ dẫn.

⚠️Chú ý:

Thông tin về bài thuốc Lục Quân Tử Thang chỉ mang tính chất tham khảo, nhằm mục đích cung cấp kiến thức Y học cổ truyền cho người đọc. Nội dung này không thay thế cho việc chẩn đoán, kê đơn hay điều trị y khoa.

Việc sử dụng bài thuốc cần có sự thăm khám và chỉ định của thầy thuốc có chuyên môn. Người bệnh tuyệt đối không tự ý dùng thuốc, phối ngũ hoặc thay đổi liều lượng. Tác giả không chịu trách nhiệm đối với bất kỳ rủi ro nào phát sinh từ việc tự ý áp dụng thông tin trong bài viết này.

Người viết bài: Hồ Viết Cân (www.hovietcan.com)

Nguồn tham khảo: 

• Sách Thang đầu Ca quyết
• Internet