Ngũ Du Huyệt: Tỉnh - Huỳnh (Vinh ) - Du - Kinh - Hợp

Trong hệ thống kinh lạc của Đông y, mỗi kinh chính đều có 5 huyệt đặc biệt, gọi là Ngũ Du Huyệt, gồm: Tỉnh, Huỳnh, Du, Kinh, Hợp. Tổng cộng có 60 huyệt ngũ du, mỗi huyệt đều thuộc hành nên ta theo quy luật tương sinh, tương khắc.

Huyệt ngũ du là 5 huyệt du từ khuỷu tay và gối trở xuống và được ví như ngũ âm trong nhạc lý – mỗi huyệt là một nốt, tạo nên bản hoà tấu khí huyết trong cơ thể.

Huyệt Ngũ Du Là Gì?

Trong kho tàng Y học cổ truyền, Ngũ Du Huyệt được xem là một hệ thống huyệt vị nền tảng nhưng vô cùng tinh tế. Mỗi kinh chính trong 12 kinh đều có 5 huyệt đặc biệt nằm trên phần chi thể (tay, chân), gọi là Tỉnh, Huỳnh, Du, Kinh, Hợp – hợp thành Ngũ Du Huyệt.

Không chỉ là nơi tụ hội và luân chuyển của khí huyết, các huyệt này còn mang ý nghĩa “cửa sông khí huyết” – nơi bắt đầu và kết thúc của một vòng chảy năng lượng trong cơ thể con người.

Huyệt ngũ du là 5 huyệt nằm ở khoảng đầu chi đến khuỷu tay hoặc đầu gối. Các Ngũ Du Huyệt luôn luôn theo nguyên tắc ngũ hành tương sinh theo 1 thứ tự nhất định: Tỉnh - Huỳnh (Vinh ) - Du - Kinh - Hợp và từ ngoài vào trong.

+ Các kinh Âm luôn khởi đầu bằng hành Mộc (kế đó là Hỏa, Thổ, Kim và kết thúc ở Thủy).

+ Các kinh Dương, ngược lại thì khởi đầu bằng hành Kim (kế đó là Thủy, Mộc, Hỏa và kết thúc ở Thổ).

1. Huyệt Tỉnh (cái giếng): là nơi mạch khí xuất phát như nước trong nguồn chảy ra.

2. Huyệt Huỳnh (Vinh, tươi tốt): là nơi mạch khí chảy qua giống như dòng nước nhỏ chảy đi.

3. Huyệt Du (Rót vào): là nơi mạch khí tưới vào giống như nước chảy tưới vào.

4. Huyệt Kinh (To, dữ dội): Là nơi mạch khí chảy vào giống như dòn nước chảy xiết.

5. Huyệt Hợp (tụ hội): là nơi mạch khí dồn vào giống như dòng sông chảy vào biển. 

Đặc tính của ngũ du huyệt là có thể điều trị của bản kinh có kết quả rất tốt. Ngoài ra người xưa còn phân loại huyệt ngũ du theo ngũ hành để chọn huyệt điều trị theo quy luật sinh khắc của ngũ hành.

Con hư bổ mẹ, mẹ thực tả con.

Ví dụ: có thể áp dụng nguyên tắc sinh khắc để điều chỉnh âm dương

Hỏa (con) hư thì bổ? bổ Mộc (mẹ).

Hỏa (mẹ) thực thì tả? tả Thổ (con).

Dùng hành Mẹ để bổ (theo sinh) → nếu bệnh hư → chọn huyệt hành sinh để bổ khí.

Dùng hành Con để tả (theo khắc) → nếu bệnh thực → chọn huyệt hành khắc để tả tà.

📜 Ngũ Du Huyệt Trong Hoàng Đế Nội Kinh

✴️ Trích dẫn kinh văn:

“Tỉnh xuất ư kinh, huỳnh xuất ư tỉnh, du xuất ư huỳnh, kinh xuất ư du, hợp xuất ư kinh, ngũ tạng chi bệnh, thủ chi ư hợp.”

(— Linh Khu – Kinh Mạch Thiên)

Tạm dịch:

"Tỉnh huyệt là nơi kinh khí bắt đầu xuất ra, rồi đến Huỳnh, Du, Kinh, và cuối cùng là Hợp. Bệnh của ngũ tạng thì nên chọn huyệt Hợp để chữa."

📖 Giải nghĩa sâu – theo Tạng Tượng và Ngũ Hành

🌊 1. Tỉnh Huyệt – Khai nguồn khí huyết

“Tỉnh giả, thủy chi sở sinh, khí dĩ sinh dã.”

Là điểm khai khí, được ví như giọt nước đầu nguồn, cực kỳ hữu ích khi cần kích hoạt tạng phủ, hồi phục ý thức, khai thông lục phủ ngũ tạng.

Dùng trong ngất xỉu, sốt cao, trúng phong, mê man – thường là chích huyết để tiết tà.

🔥 2. Huỳnh Huyệt – Ngọn lửa đầu tiên

“Huỳnh giả, khí dĩ đại, dĩ hành dã.”

Là nơi khí bắt đầu lan tỏa, ngọn lửa đầu tiên đốt lên từ nguồn nước – dùng để tả thực nhiệt, viêm nhiễm, sốt cấp.

Đặc biệt ứng dụng cho bệnh nhiệt cấp tính, cảm sốt, viêm họng, viêm phế quản.

💨 3. Du Huyệt – Gió nhẹ thổi qua sông

“Du giả, khí dĩ đại, dĩ phổ dã.”

Khi kinh khí đã đi được một đoạn, trở nên ổn định hơn – huyệt Du thích hợp với các bệnh do phong, hàn, thấp.

Rất hữu hiệu trong trị liệu đau cơ, co cứng, vận động hạn chế, lạnh tay chân.

🌬️ 4. Kinh Huyệt – Dòng sông mạnh mẽ

“Kinh giả, khí dĩ hành, dĩ vượng dã.”

Là nơi khí bắt đầu mạnh, như nước sông cuộn xiết. Dùng khi cần đẩy tà khí ra ngoài, thông kinh lạc.

Dùng cho bệnh lý mãn tính, phong hàn lâu ngày, đau khớp di chuyển, hen suyễn, viêm phế quản mạn.

🌊 5. Hợp Huyệt – Biển lớn thu khí

“Hợp giả, khí dĩ hành, dĩ nhập ư hải dã.”

Là điểm tập khí lớn nhất, thích hợp cho các bệnh nội tạng, mãn tính, khí huyết suy.

Hoàng Đế Nội Kinh dạy rõ: "Ngũ tạng chi bệnh, thủ chi ư hợp", tức là bệnh tạng phủ thì phải chọn huyệt Hợp để trị.

🧭 Chọn huyệt theo mùa và ngũ hành – Cách dùng cổ nhân truyền lại:

Xuân – Mộc thịnh → trị bằng Kim → chọn Tỉnh huyệt

Hạ – Hỏa thịnh → trị bằng Thủy → chọn Huỳnh huyệt

Trường hạ – Thổ thịnh → trị bằng Mộc → chọn Du huyệt

Thu – Kim thịnh → trị bằng Hỏa → chọn Kinh huyệt

Đông – Thủy thịnh → trị bằng Thổ → chọn Hợp huyệt

📌 Đây là một bí quyết dưỡng sinh và phòng bệnh theo thời tiết cực kỳ độc đáo mà ít người biết!

🔍 Ý nghĩa và công dụng của từng huyệt trong ngũ du:

Huyệt	Vị trí	Tác dụng	Hình tượng
Tỉnh (Mộc)	Đầu ngón tay/chân	Khai khiếu, thanh nhiệt, cấp cứu	Giọt nước đầu nguồn
Huỳnh (Hỏa)	Gần khớp đầu ngón	Thanh nhiệt, giải độc	Suối nước mát
Du (Thổ)	Gần giữa bàn tay/chân	Điều khí, tán hàn	Dòng nước chảy nhẹ
Kinh (Kim)	Trên cổ tay/cổ chân	Thông kinh lạc, hành khí	Sông lớn bắt đầu mạnh mẽ
Hợp (Thủy)	Dưới khuỷu gối	Chữa bệnh nội tạng, mãn tính	Biển cả tụ khí huyết

Bảng phân chia ngũ du huyệt theo 6 kinh âm, 6 kinh dương

🔹Ngũ Du Huyệt Theo 6 Kinh Âm (Thủ Âm & Túc Âm)

Kinh	Tỉnh (Mộc)	Huỳnh (Hỏa)	Du (Thổ)	Kinh (Kim)	Hợp (Thủy)
Thủ Thái Âm Phế	Thiếu thương	Ngư tế	Thái uyên	Kinh cừ	Xích trạch
Thủ Quyết Âm Tâm bào	Trung xung	Lao cung	Đại lăng	Giản sử	Khúc trạch
Thủ Thiếu Âm Tâm	Thiếu xung	Thiếu phủ	Thần môn	Linh đạo	Thiếu hải
Túc Thái Âm Tỳ	Ẩn bạch	Đại đô	Thái bạch	Thương khâu	Âm lăng tuyền
Túc Quyết Âm Can	Đại đôn	Hành gian	Thái xung	Trung phong	Khúc tuyền
Túc Thiếu Âm Thận	Dũng tuyền	Nhiên cốc	Thái khê	Phục Lưu	Âm cốc

🔸Ngũ Du Huyệt Theo 6 Kinh Dương (Thủ Dương & Túc Dương)

Kinh	Tỉnh (Kim)	Huỳnh (Thủy)	Du (Mộc)	Kinh (Hỏa)	Hợp (Thổ)
Thủ Dương Minh Đại trường	Thương dương	Nhị gian	Tam gian	Dương khê	Hợp cốc
Thủ Thiếu Dương Tam tiêu	Quan xung	Dịch môn	Trung chử	Chi câu	Thiên tỉnh
Thủ Thái Dương Tiểu trường	Thiếu trạch	Tiền cốc	Hậu khê	Dương cốc	Tiểu hải
Túc Dương Minh Vị	Lệ đoài	Nội đình	Hãm cốc	Giải khê	Túc tam lý
Túc Thiếu Dương Đởm	Khiếu âm	Hiệp khê	Túc lâm khấp	Dương phụ	Dương lăng tuyền
Túc Thái Dương Bàng quang	Chí âm	Thông cốc	Thúc cốt	Côn lôn	Ủy trung

Bảng Phân Loại Ngũ Du Huyệt (Tỉnh - Huỳnh (Vinh ) - Du - Kinh - Hợp)

Sau đây là bảng phân loại ngũ du huyệt theo: Tỉnh - Huỳnh (Vinh ) - Du - Kinh - Hợp:

Bảng Huyệt Tỉnh - Hành Mộc/Kim

Đường Kinh	Huyệt Tỉnh
Phế	Thiếu Thương - Mộc
Đại Trường	Thương Dương - Kim
Vị	Lệ Đoài - Kim
Tỳ	Ẩn Bạch - Mộc
Tâm	Thiếu Xung - Mộc
Tiểu Trường	Thiếu Trạch - Kim
Bàng Quang	Chí Âm - Kim
Thận	Dũng Tuyền - Mộc
Tâm Bào	Trung Xung - Mộc
Tam Tiêu	Quan Xung - Kim
Đởm	Túc Khiếu Âm - Kim
Can	Đại Đôn - Mộc

Bảng Huyệt Huỳnh (Vinh) - Hành Hỏa/ Thủy

Đường Kinh	Huyệt Huỳnh (vinh)
Phế	Ngư Tế - Hỏa
Đại Trường	Nhị Gian - Thủy
Vị	Nội Đình - Thủy
Tỳ	Đại Đô - Hỏa
Tâm	Thiếu Phủ - Hỏa
Tiểu Trường	Tiền Cốc - Thủy
Bàng Quang	Thông Cốc - Thủy
Thận	Nhiên Cốc - Hỏa
Tâm Bào	Lao Cung - Hỏa
Tam Tiêu	Dịch Môn - Thủy
Đởm	Hiệp Khê - Thủy
Can	Hành Gian - Hỏa

Bảng Huyệt Du - Hành Thổ/ Mộc

Đường Kinh	Huyệt
Phế	Thái Uyên - Thổ
Đại Trường	Tam Gian - Mộc
Vị	Hãm Cốc - Mộc
Tỳ	Thái Bạch - Thổ
Tâm	Thần Môn - Thổ
Tiểu Trường	Hậu Khê - Mộc
Bàng Quang	Thúc Cốt - Mộc
Thận	Thái Khê - Thổ
Tâm Bào	Đại Lăng - Thổ
Tam Tiêu	Trung Chử - Mộc
Đởm	Túc Lâm Khấp - Mộc
Can	Thái Xung - Thổ

Bảng Huyệt Kinh - Hành Kim/ Hỏa

Đường Kinh	Huyệt
Phế	Kinh Cừ - Kim
Đại Trường	Dương Khê - Hỏa
Vị	Giải Khê - Hỏa
Tỳ	Thương Khâu - Kim
Tâm	Linh Đạo - Kim
Tiểu Trường	Dương Cốc - Hỏa
Bàng Quang	Côn Lôn - Hỏa
Thận	Phục Lưu - Kim
Tâm Bào	Gian Sử - Kim
Tam Tiêu	Chi Câu - Hỏa
Đởm	Dương Phụ - Hỏa
Can	Trung Phong - Kim

Bảng Huyệt Hợp - Hành Thủy/ Thổ

Đường Kinh	Huyệt
Phế	Xích Trạch - Thủy
Đại Trường	Khúc Trì - Thổ
Vị	Túc Tam Lý - Thổ
Tỳ	Âm Lăng Tuyền - Thủy
Tâm	Thiếu Hải  - Thủy
Tiểu Trường	Tiểu Hải - Thổ
Bàng Quang	Ủy Trung - Thổ
Thận	Âm Cốc  - Thủy
Tâm Bào	Khúc Trạch  - Thủy
Tam Tiêu	Thiên Tỉnh - Thổ
Đởm	Dương Lăng Tuyền - Thổ
Can	Khúc Tuyền - Thủy

>>> Xem thêm: Lục Tổng Huyệt

>>> xem thêm: Bối du huyệt

>>> xem thêm: Mộ Huyệt

>>> xem thêm: Huyệt Khích

💡 Ngũ Du Huyệt ứng dụng như thế nào trong trị liệu?

Ứng dụng lâm sàng:

✅ 1. Tỉnh huyệt – trị cấp cứu và khẩn cấp

• Dùng để kích hoạt ý thức, thanh nhiệt cấp, chữa các chứng ngất, đột quỵ, sốt cao mê sảng.
• Thường được chích huyết trong các trường hợp hôn mê, nhiệt nhập tâm bào.

✅ 2. Huỳnh huyệt – thanh nhiệt giải độc

• Dùng trị các chứng viêm nhiễm, cảm mạo, sốt, viêm họng.
• Là lựa chọn hàng đầu trong những ngày thân nhiệt bất ổn.

✅ 3. Du huyệt – điều khí, trị phong hàn

• Giúp giải biểu, hành khí, thông lạc.
• Hữu hiệu trong trị đau cơ khớp do phong thấp, hàn tà xâm nhập.

✅ 4. Kinh huyệt – thông lạc, trị mãn tính

• Tác động sâu vào kinh khí, thường dùng trong hen suyễn, rối loạn thần kinh thực vật, huyết áp bất ổn.

✅ 5. Hợp huyệt – đại huyệt chữa bệnh nội tạng

Chuyên dùng cho các chứng bệnh mãn tính, tạng phủ mất điều hòa, khí huyết suy yếu.

Ngũ Du Huyệt trong thực hành

Người hành nghề Y học cổ truyền có thể kết hợp Ngũ Du Huyệt trong các phương pháp sau:

• Châm cứu – cứu ngải
• Bấm huyệt – xoa bóp
• Dưỡng sinh phòng bệnh theo mùa
• Thực hành thiền – điều tức – khai thông khí huyết

📚 Kết luận:

Ngũ Du Huyệt không chỉ là năm điểm trên thân thể – mà là năm cánh cửa bước vào thế giới âm dương, khí huyết, hư thực, hàn nhiệt.

Dù bạn là người thực hành chuyên môn hay chỉ đơn giản quan tâm đến Y học cổ truyền, hiểu và ứng dụng ngũ du sẽ giúp bạn biết lắng nghe cơ thể, biết lúc nào nên cứu, lúc nào nên dưỡng.

Việc xác định chính xác Ngũ Du Huyệt không chỉ giúp châm cứu đạt hiệu quả tối ưu, mà còn là nền tảng vững chắc cho các liệu pháp cứu ngải. Nếu bạn đang tìm kiếm những sản phẩm điếu ngải cứu chất lượng để thực hành trị liệu, hãy tham khảo ngay những thương hiệu uy tín được đề xuất tại đây.

Sau khi nắm rõ vị trí và ý nghĩa của Ngũ Du Huyệt, bước tiếp theo trong hành trình trị liệu là lựa chọn kim châm cứu phù hợp. Nếu bạn đang phân vân giữa các thương hiệu, hãy tham khảo ngay bài viết tổng hợp những loại kim châm chất lượng cao tại đây.

📌 Lưu ý: Bài viết mang tính chất tham khảo chuyên môn. Việc thực hành cần có sự hướng dẫn của người có chuyên môn y học cổ truyền.

Thực hiện bài viết: https://www.hovietcan.com/