Khương Hoạt Thắng Thấp Thang - Trị phong thấp ở phần biểu (biểu thực)

Bài thuốc Khương Hoạt Thắng Thấp Thang (Cục Phương) phối gồm các vị: Khương hoạt, Độc hoạt, Xuyên khung, Chích cam thảo, Cảo bản, Phòng phong, Mạn kinh tử. Phương này chuyên trị thấp tà xâm phạm phần biểu, gây nên các chứng: đầu nhức, lưng và cột sống nặng nề cứng đờ, đau ê ẩm hay toàn thân mỏi mệt, kèm sốt nóng hoặc sốt rét nhẹ.

Do thấp khí lưu lạc ở biểu, cần phép phát hãn để giải tà. Bởi vậy, dùng Khương hoạt, Độc hoạt, Xuyên khung, Cảo bản, Phòng phong và Mạn kinh tử để ôn tán, thăng dương, phát hãn giải biểu, giúp thấp khí theo mồ hôi mà thoát ra ngoài. Bài thuốc lấy việc trừ phong thấp ở biểu làm chủ; một khi tà khí bên ngoài được giải, khí huyết điều hòa, dương khí được nâng lên, thì thấp khí còn tồn đọng bên trong cũng tự tiêu tán. Cách này khác với phép hành thủy thẩm thấp vốn dùng khi thấp tà đã vào lý.

Nếu bỏ các vị Độc hoạt, Xuyên khung, Mạn kinh tử, Trích Cam thảo, đồng thời gia thêm Thăng ma và Thương truật, phương thuốc ấy gọi là Khương Hoạt Trừ Thấp Thang. Với những chứng phong tà, thấp tà xâm nhập gây đau nhức khắp thân thể, phương này tỏ ra hiệu nghiệm.

Hình ảnh minh họa các vị thuốc trong bài Khương Hoạt Thắng Thấp Thang 

Bài thơ trích từ sách "Thang Đầu Ca Quyết", dễ thuộc để ghi nhớ:

Khương Hoạt Thắng Thấp có Độc, Khung

Mạn kinh, Cảo bản với Phòng phong

Lại thêm Khương hoạt cùng Cam thảo

Biểu thấp lưng đau, đầu nặng ong

Phát hãn thăng dương công mới lạ

Phong thường thắng thấp giáng thường thăng

Không như thảm thấp kiêm hành thủy

Nay bỏ Độc, Khung, Mạn, Thảo chung

Trừ thấp Thang gia Thương truật nhé

Thăng ma vị ấy chớ quên dùng

Thành phần, công dụng, chủ trị, cách dùng

Thành phần:

• Khương hoạt: 08g
• Độc hoạt: 08g
• Cảo bản: 04g
• Phòng phong: 04g
• Xuyên khung: 04g
• Mạn kinh tử: 03g
• Chích thảo: 04g

Công dụng: khu phong, thắng thấp

Chủ trị: phong thấp ở phần biểu (biểu thực)

Giải thích từng vị thuốc trong bài Khương Hoạt Thắng Thấp Thang

Khương hoạt: Khu phong trừ thấp phần trên (QUÂN)

Độc hoạt: Khu phong trừ thấp phần dưới (QUÂN)

Cảo bản: Khu phong trừ thấp (Qui BQ) (THẦN)

Phòng phong: Khu phong cố biểu (THẦN)

Xuyên khung: Hoạt huyết chỉ thống (TÁ)

Mạn kinh tử: Khu phong chỉ thống (TÁ)

Chích cam thảo: Điều hòa các vị thuốc (SỨ)

Lưu ý khi dùng Khương Hoạt Thắng Thấp Thang

Dùng khi phong thấp tà đang lưu ở phần biểu (biểu thực) gây: đau nhức toàn thân, đặc biệt vùng đầu, lưng, cột sống; cảm giác nặng nề, ê ẩm; có thể kèm sốt nhẹ hoặc rét run.

Không thích hợp khi thấp tà đã nhập lý sâu, xuất hiện tiêu chảy, bụng đầy, hoặc đau khớp sâu bên trong.

Người thể trạng hư yếu, ra mồ hôi nhiều, âm hư hỏa vượng hoặc chính khí suy giảm không nên dùng, vì bài thuốc có tính phát hãn dễ hao dương khí.

Trong kho tàng phương tễ Đông y, ngoài Khương Hoạt Thắng Thấp Thang chuyên trị phong thấp ở phần biểu, còn có những phương nổi tiếng như Ngân Kiều Tán – bài thuốc phát tán phong nhiệt, thanh nhiệt giải độc, rất phù hợp trong các chứng ôn bệnh sơ khởi, hay Ma Hạnh Thạch Cam Thang – phương pháp hóa đàm, tuyên phế, bình suyễn. Để hiểu sâu hơn về cách biện mạch, bạn cũng có thể tham khảo bài 27 Loại Mạch Trong Đông Y, giúp nắm vững nguyên tắc chẩn đoán để vận dụng thuốc đúng người, đúng bệnh.

⚠️ Chú ý:

Những thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, được trích dẫn từ y văn cổ và các tài liệu chuyên môn. Nội dung này không thay thế cho chẩn đoán hay chỉ định điều trị của bác sĩ hoặc y sĩ có chuyên môn. Người bệnh không nên tự ý dùng thuốc hoặc gia giảm thành phần mà không có sự hướng dẫn. Nếu triệu chứng không thuyên giảm hoặc xuất hiện dấu hiệu bất thường, hãy đến cơ sở y tế để được thăm khám và tư vấn phù hợp.

Người viết bài: Hồ Viết Cân (www.hovietcan.com)

Nguồn tham khảo: 

• Sách Thang đầu Ca quyết
• Cổ Phương - BS CKI. Phan Hồng Diệp
• Internet